1.
Ngày trước có lần vào một forum tâm lý, tôi định tham gia một chủ đề bàn về chứng trầm cảm và ý định tự tử nhưng lại thôi. Cảm giác khi logout ra khỏi diễn đàn rất khó tả. Những người đang bàn luận là những người đã từng trải qua hoặc đang trải qua trầm cảm. Tôi cũng đã từng trải qua điều đó nên hiểu rất rõ sự bất lực của ngôn từ. Nhưng tôi cũng hiểu rất rõ cảm giác bất lực đau đáu mù mờ của những tâm bệnh kia. Mà thực ra đó cũng là thân bệnh: cảm tưởng như ngọn lửa khí lực trong mình cứ lụi dần đi rã rời. Một cảm giác vừa mong muốn được giúp đỡ lại vừa mất hết niềm tin tự chính mình. Hầu như vô nguyên cớ. Có thể nói đó là cảm giác về sự kiêu hãnh của bản ngã bị tổn thương mục ruỗng. Tôi rơi vào những cơn mộng mị triền miên cả năm trời.
2.
Có thể vì vậy mà sau này tôi thường chú ý và dễ nhận ra những týp người có xu hướng tâm trí dễ bị hôn trầm như thế. Ngay từ lúc chỉ mới là những biểu hiện mong manh. Đó là một sự thành thực muốn chia sẻ, muốn hô to lên gọi người phía xa trong khu rừng mù mịt. Không vì cái gì cả. Nếu có thì đó là từ lòng thương với chính mình.
Tôi thấy bóng dáng của mình trong đó. Tôi thương tuổi trẻ của tôi bơ vơ không người chỉ dẫn. Hay chính nghĩa của trưởng thành là phải trải qua những ngày tháng như vậy? Như D.T.Suzuki đã miêu tả - "(...)
bắt đầu trịnh trọng quan sát quanh mình, và tra hỏi về ý nghĩa của cuộc sống. Tất cả nguồn năng lực siêu hình, bấy lâu vùi kín trong tiềm thức, bỗng dưng như cùng một lúc trào vọt ra. Nếu chúng bùng ra dồn dập và bạo quá, tâm trí có thể mất thăng bằng một thời gian, lâu hoặc mau; trên thực tế, nhiều trường hợp kiệt quệ thần kinh như vậy đã được ghi nhận trong tuổi trẻ, mà nguyên do chánh không ngoài sự đổ vỡ thế quân bình nội tại. Thường thì hậu quả không vết tích gì sâu đậm; nhưng ở đôi căn tạng thì khác hẳn; hoặc vì những khuynh hướng nội tại, hoặc vì sức tác động mạnh của những luồng ảnh hưởng xung quanh vào bản chất dễ cảm kích, cơn thức tỉnh tâm linh ấy chấn động họ đến tận cùng cá thể. Đó là lúc phải dứt khoát chọn giữa cái “vĩnh viễn có” và “vĩnh viễn không”(...)"
Nhưng cũng có thể vẻ bề ngoài của nó chẳng mấy cao sang được đến thế. Chỉ là khởi đi từ những sang chấn tâm lý mà tinh thần mình không tài nào điều chỉnh được.
3.
Những người trong cơn trầm cảm kia, họ có biết thương mình thương người không? Tôi nghĩ là có. Họ có thể viết rất hay về tình trạng của mình. Như tôi cũng đã
từng viết đâu đó. Nhưng họ thương mình một cách sai nhầm.
...
Còn rất nhiều nữa những khả năng, nhưng tất cả đó chỉ là lời NÓI. Tự sâu xa tôi hiểu cái bạn thiếu là 1 cái gì đó thuộc về miền sâu TÂM LÝ. Cái cần chữa trị nằm thăm thẳm trong đó chứ không ở lời nói. Cách tôi thường làm là giữ với bạn 1 khoảng cách vừa đủ để bạn nhận thấy sự trống trải, cũng vừa đủ để nuôi dưỡng 1 hy vọng, 1 sự tín nhiệm vào hiện hữu con người.
...
4.
Tôi thật may mắn vì cuối cùng cũng thoát ra được những cơn mộng mị. Và mãi sau này tôi mới ý thức đầy đủ mình đã thoát ra khỏi điều gì.
Mỗi người/thăm thẳm/một chiêm bao. (Trần Dần).Tôi không có tham vọng khái quát kinh nghiệm của mình cho mọi người. Nhưng tôi vốn nghĩ vì chúng ta là người nên chúng ta khác nhau theo một lối giống nhau. Bây giờ nghĩ lại những nguyên nhân sâu xa gián tiếp gây ra tình trạng hôn trầm của tâm trí chính là sự dễ dãi với cảm xúc và trí tưởng tượng. Một phần nguyên nhân lớn là đọc quá nhiều sách truyện hồi nhỏ. Một phần khác chính là cái ảo tưởng về giá trị của bản thân sau khi ôm một mớ lộn xộn đó trong tâm trí. Cái ảo tưởng này hầu hết những người đọc nhiều sách (vô tội vạ) đều bị. Câu chuyện dang dở về
một gia đình mà tôi viết trong blog này cũng có ý dẫn về điều đó và những hậu quả thảm hại của nó.
5.
Vậy cơ may nào đã giúp tôi thoát ra khỏi ngày tháng đen tối đó?
- Tôi tình cờ bắt gặp cuốn thơ của Lưu Quang Vũ. Điều đồng cảm sâu sắc và động viên tôi lớn lao nhất chính là cái tâm thế nhất định không cam chịu, bế tắc nhưng trong sáng và quyết liệt. Và có thể cũng một nòi nuông chiều cảm xúc khoác màu tự vấn.
- Tôi trải qua
một kinh nghiệm nội tâm mà nhờ đó tôi nhận ra được là ngôn từ chỉ là phương tiện và hời hợt vô cùng. Hiểu rất khác và không là gì với Biết. Thấy và Biết.
- Tôi có một ý tưởng đến rất tình cờ nhưng là một quyết định quan trọng:
Nếu cuộc đời rơi vào chỗ bế tắc đến tuyệt đối vô nghĩa, tuyệt vô hy vọng-thì hãy coi chính việc NHẤT QUYẾT VƯỢT QUA nó làm mục đích. Đời có thể vô nghĩa, nhưng vẫn có thể có 1 MỤC ĐÍCH.- Tôi chuyển chỗ ở. Gạch đầu dòng những công việc phải làm của từng ngày: đánh răng, rửa mặt, giặt quần áo...Tôi làm từng việc một theo thứ tự. Hết một ngày thì sẽ gạch hết bấy nhiêu dòng.
Hôm nay là tất cả những gì đã gạch xóa, vo tròn và ném vào sọt rác
Ngày mai lại cong cớn, vội vàng trên cánh cửa...
- Tôi đọc được và học theo cụ Nguyễn Hiến Lê: đọc sách với một cây bút và tập giấy. Muốn học về cái gì thì tập viết về vấn đề đó. Tôi chọn những loại sách nói về vấn đề của tôi. Tôi không đọc mà là HỌC. Dùng trải nghiệm để kiểm chứng và cảnh tỉnh tri thức. Dùng lý trí và logic để xử lý mỗi trang mỗi dòng. Làm cái gì cũng phải học phải suy luận. Tại sao học làm người lại chỉ cứ ang áng cảm tính với mấy anh Nhật bán quán thích rượu tây thế được hả các bạn gái trẻ???
Và theo đó tôi lấy ngay những cơn mộng mị của mình làm đối tượng nghiên cứu. Tôi may mắn tìm thấy những cuốn sách của
Erich Fromm làm điểm tựa.
Nhưng 2 cuốn sách mà tôi thấy muốn nói đến nay lại là 2 cuốn sách mỏng nhất: Thiền trong nghệ thuật bắn cung (Nguyễn Tường Bách dịch), Cái dũng của Thánh Nhân (Nguyễn Duy Cần).
6.
Thành thực và khiêm tốn trước chính mình.
Nhẫn nại. Tường minh. Và xác tín.
7.
Trước bức tường lạnh ngắt ta vẫn còn "một cái gì trắng xoá tựa mây bay..."
Đó không chừng cũng là một cơ may.
Chỉ khi chúng ta trực diện với sự khốn khổ của chúng ta. Chỉ khi ta trực nhận Khổ Đế trong tuyệt vô HY VỌNG. Khi bốn phía đều là tường vách. Nhưng ta còn tinh thần quyết vượt của Bạch Ẩn Huệ Hạc thì có khi lại là cơ may hội kiến "Tổ sư tây lai ý"...
Đừng hỏi tôi đang như thế nào. Giữ câu hỏi đó cho chính bạn. Ngày hôm nay.