Hình thức phim

Bình giải là một trong các thao tác thưởng thức nghệ thuật cơ bản. Thực ra thưởng ngoạn thì vừa có phép vừa vô chừng. Tuy nhiên khi nghiệm lại, mình thấy mình bị ảnh hưởng của cách tiếp cận khuôn mẫu và cấu trúc. Lược ghi lại mấy ý chính hồi đọc về Nghệ thuật điện ảnh (David Bordwell&Kristin Thompson):

 

- Trong kinh nghiệm của ta một tác phẩm nghệ thuật luôn có khuôn mẫu và cấu trúc. Trí tuệ con người luôn khao khát hình thức.

- Hình thức là một hệ thống.

- Nhận thức, trong mọi giai đoạn của cuộc sống, là một hoạt động. Dường như tác phẩm nghệ thuật gợi cho ta thực hiện những hoạt động đặc thù. Thiếu sự gợi cảm hứng của tác phẩm nghệ thuật, chúng ta không thể bắt đầu hay tiếp tục hoạt động đó. Nói chung, bất kỳ tác phẩm nghệ thuật nào cũng đều trình diễn những gợi ý có thể khơi dậy một hoạt động đặc thù từ người nhận thức. Mỗi tác phẩm có một hình thức. Qua hình thức trong cách hiểu rộng nhất của nó, nghĩa là một hệ thống tổng thể các mối quan hệ mà ta nhận thức được giữa các yếu tố thành phần, ta có thể hiểu được tác phẩm.

- Mọi người thường cho rằng "hình thức" là một khái niệm đối nghĩa  với "nội dung". Giả thiết này ám chỉ rằng tác phẩm như là một cái bình. Bên trong nó chứa những thứ mà có thể dễ dàng nắm giữ theo lượng như một chiếc ly hay chiếc cốc. Chúng tôi không chấp nhận giả thiết này. Nếu hình thức là một hệ thống tổng thể mà khán giả tham gia vào bộ phim thì không có cái bên trong hay bên ngoài. Mọi yếu tố đều có chức năng như là một phần của toàn bộ khuôn mẫu mà người xem nhận thức.

Đề xuất những tiêu chí để đánh giá phim như một chỉnh thể nghệ thuật:

- Tính chặt chẽ

- Cảm xúc mạnh mẽ

- Sự phức hợp

- Tính độc đáo: độc đáo cho chính mục đích của riêng mình thì tất nhiên là chẳng có nghĩa gì. Không phải điều gì khác biệt cũng có nghĩa là tốt. Nhưng nếu một nghệ sỹ nhập vai theo quy ước quen thuộc và sử dụng chúng theo cách sáng tạo, làm cho nó sinh động hơn hay tạo ra những khả năng hình thức mới, như có thể được xem là rất tốt từ quan điểm thẩm mỹ.

Các nguyên tắc của hình thức phim:

- Chức năng: Nếu hình thức là một tổng thể mối tương quan giữa các hệ thống những yếu tố khác nhau, mỗi một yếu tố trong toàn bộ tổng thể này có một hay nhiều chức năng. Cân nhắc động cơ thúc đẩy của yếu tố.

- Tương đồng và lặp lại - mô típ: tạo ra và thỏa mãn những mong đợi hình thức.

- Khác biệt và biến dị

- Sự phát triển: nguyên tắc tiến trình

- Sự thống nhất và không thống nhất: Sự không đồng nhất nhất thời góp phần vào việc mở rộng các nguyên mẫu và ý nghĩa chủ đề.

(Nghệ thuật điện ảnh, Ý nghĩa của hình thức)