Carnets: Nghệ thuật và tâm thức. Chùm tạp ghi

 1.

- (RÉNE Hughe, lời giới thiệu): Những cái chung quanh ta có vẻ được phân bổ trong KHÔNG GIAN còn những thứ bên trong ta thì lại ẩn hiện và được cảm nhận trong THỜI GIAN. 

- Con người tìm cách cho hai bên hòa nhập một cách tinh tế nhất bằng tác phẩm nghệ thuật. (Nơi con người phóng chiếu và gài cắm vào nó chất liệu nội tâm và ghi khắc trong không gian, khiến người khác có thể nhận thức được.).

- Những lan tỏa khoáng đạt của các diện không gian, đường nét, có thể được ví như dòng chảy khoan thai của âm thanh trong âm nhạc, bằng chậm dần lại, tạo một căng thẳng (mà ta cảm nhận được ngay nhịp điệu thời gian và ẩn dụ không gian).

- Mơ hồ nhập nhằng gắn với ý niệm hơn là một trải nghiệm cụ thể - quyền năng khác lạ.

(Ghi chép khi đang đọc Nghệ thuật và Tâm thức, Graham Collier)

2.

(Trung Quốc họa, Tạ Duy)

- Họa gia: khái niệm có sắc thái riêng hay tương tự họa sỹ?

- Tra cứu ghi chú bất tiện

- Tên tác phẩm không dịch là 1 lưỡng lự và không phải ai cũng thấy ổn

- Trường phái

- Từ vựng mới: dịch được không? Du nhập hay tạo mới? Có thể làm 1 tập từ vựng bỏ túi về phép bình thưởng tranh Trung Quốc họa.

- Không một lỗi chính tả hay dàn trang.

- Chất lượng ảnh minh họa cao - tuy hơi nhỏ và thiếu trích đoạn phóng to (xem bút pháp)

- Tổng quan đôi khi lặp ý với phần sau. 

(Thẩm định tranh cổ)

- Diễn ngôn và góc nhìn truyền thông

- Nếu chủ quan, mơ hồ, gây tranh cãi, tam sao thất bản là cơ chế tạo ra huyền thoại - giá trị.

- Giống như cái khung cửa trong nghệ thuật thấu cảnh tạo ra chiều sâu, sức gợi, dẫn dắt, sức căng tâm lí. Từ trước đó, tâm lí con người ta đã được/bị "dẫn" đi rồi.

- "Phép thẩm định" không phải là "phép xem tranh" (mà có không?)

- Họa viện: công bút, phù hoa - Văn nhân - Dân gian.

- Sự phân chia trường phái: mặc những bài trừ chính phái/ngụy phái - họ đã dùng điều gì để "thảo luận" chung với nhau? (cái nền hiển nhiên nào)

- Cũng giống như tình huống không có bức tranh để bình phẩm cụ thể ("khí vận sinh động" - Trịnh Lữ dịch sái quá!), (Tạ Hách đương thời là người sở trường tiểu họa? Giới Tử Viên họa truyện - Tranh Thủy mặc) - cuối cùng thì người ta cần phải có bức tranh để treo mắc thêm các bình chú vào chứ?

- Bức tranh: các quy củ pháp thức để tạo ra nó phải có lớp nghĩa đầu tiên của tác giả chứ? Có hay không có? (Nghệ thuật có thể truyền thông được tới công chúng, Cynthia Freeland)

- HÌNH - THẦN: Tác giả nói - những điều lời nói không chạm đến được.

(Sơn thủy họa): 

- Phong phú đa dạng, biến đổi, (không nhất định biến đổi ứng với Đạo)

- Họa pháp học theo sở trường. Sáng tạo riêng. Tam quan. Huân ướp trong môi trường văn hóa...Diễn ngôn của nhóm xã hội, giai tầng, trong một bối cảnh văn hóa lịch sử cụ thể.

- Họa gia có hướng tới cái phi thời bất hủ không?

3.

"Tôi đồng ý với Dewey rằng nghệ thuật là một dấn thân về nhận thức. Có nghĩa là, các nghệ sỹ như Francis Bacon biểu hiện tư duy và ý tưởng theo cách có thể truyền thông được tới công chúng, giúp làm giàu có các trải nghiệm của chúng ta. Nghệ sỹ làm điều này trong một văn cảnh cụ thể và "tư duy" của họ phục vụ một số nhu cầu cụ thể trong phạm vi đó. Các nghệ sỹ giờ đây chỉ có ý nghĩa trong phạm vi văn cảnh của cái mà Danto gọi là "thế giới nghệ thuật", là nơi tập hợp các định chế gắn kết họ với công chúng trong phạm vi một môi trường xã hội, lịch sử và kinh tế. Họ sáng tạo hay truyền phát tri thức nhờ vào những địa điểm đã được định dạng: các triển lãm, các buổi trình diễn, các ấn phẩm. Nghệ sỹ sử dụng biểu tượng để tái trình hiện và biểu lộ cảm xúc, quan điểm, tư duy và ý tưởng. Họ truyền thông tới công chúng, rồi đến lượt mình, công chúng này sẽ phải diễn giải nghệ phẩm.

"Diễn giải" cũng là sự trình ra một phân tích duy lý (rationale construal) tường giải được ý nghĩa của một nghệ phẩm. Tôi hoàn toàn không tin việc có tồn tại một lý giải tối thượng cho sự đóng góp về nhận thức mà một nghệ phẩm đem lại. Song, một số diễn giải lại khởi hoạt tốt hơn những diễn giải khác. Những diễn giải cấp tiến nhất luôn bắt nguồn từ lý tính, chi tiết và tính xác tín; chúng phản ánh tri thức nền và các chuẩn mực cộng đồng phục vụ cho các cuộc tranh luận duy lý.

Diễn giải chuyên môn hóa chính là trung tâm cho sự thành công của việc truyền thông nghệ thuật, và nó cũng sắm vai trò quan trọng trong việc giáo dục và đào tạo những nghệ sỹ mới. Các diễn giải và phân tích có phê phán giúp tường giải nghệ thuật - không phải để hướng dẫn chúng ta, những công chúng, biết phải suy nghĩ như thế nào, mà để tạo khả năng cho chúng ta xem và hồi phản với tác phẩm tốt hơn là chỉ bằng tự thân chúng ta."

(Cynthia Freeland, Một đề dẫn về lý thuyết nghệ thuật. Chương 6: Nhận thức, sáng tạo, thấu tỏ) (Nguyễn Như Huy dịch).

 

4.

(Roland Barthes, Những huyền thoại) 

 

- Huyền thoại chẳng che giấu - chức năng của nó làm biến dạng chứ không biến mất.

- "Nếu tôi đi trên xe ô tô và tôi nhìn phong cảnh qua tấm kính..." (tr 314)

- "Tổng thể không thể tách rời của nghĩa và hình thức" (322)

- Người đọc huyền thoại khám phá chức năng của huyền thoại. Nó biến đổi lịch sử thành bản chất tự nhiên - nó không được đọc như động cơ mà như là lẽ phải.

- Tính chất gây ấn tượng - hiệu quả tức thì - mạnh hơn những giải thích dựa trên lí tính (326)

(Huyền thoại đánh cắp ngôn ngữ)

(trái ngược với)

- Thơ ca muốn đạt tới không phải nghĩa của các từ ngữ, mà là nghĩa của chính các sự vật. (Một cái gì tương tự như sự im lặng nhưng nhìn thấy được, cảm thấy được.) (331)

- Sức mạnh của huyền thoại thứ hai là thiết lâp huyền thoại đầu tiên thành thứ ngây ngô để nhìn vào. (335)

- Huyền thoại là một ngôn từ phi chính trị hóa đem lại nhận thức bằng ghi nhận mà không bằng lí giải (347)

- Có một ngôn ngữ không mang tính huyền thoại, đó là ngôn từ của người sản xuất: (1) Con người nói để biến đổi hiện thực, (2) Con người gắn ngôn ngữ của mình với việc chế tạo ra sự vật. Siêu ngôn ngữ - để trở về ngôn ngữ đối tượng. (352)

-  Huyền thoại nghèo nàn, bản chất là nghèo nàn (cánh tả). Sắp đặt vụng về, kể lể dài dòng. Số lượng hóa chất lượng. Vươn tới tục ngữ. (354)

- Chứng cứ văn hóa xa xôi. Đo đếm được, chiếm hữu được. 

 

5.

(Susan Sontag)

 

- Chụp ảnh là chiếm giữ cái đươc chụp vào ảnh. Đưa người chụp vào quan hệ với thế giới, cảm giác mình có tri thức, và do vậy, có quyền lực.

- Ảnh chụp là những mẩu nhỏ của thế giới hơn là những tuyên ngôn về nó (ai cũng có thể tạo ra).

- Giống như nhìn là chọn lựa, thấy bị quy ước từ nhiều thứ (John Begger)

- Tự thân việc chụp ảnh là hợp lệ, lẽ thường. Vấn đề ở ngữ pháp và nội dung chứ không phải ở từ vựng.

- (Nhìn sâu hơn cái hàm ý: tri thức = sức mạnh) (Gadamer và khoa học nhân văn, (hay làm thế nào để hiểu người/cái khác), Charles Taylor)