Carnet. Gen: Lịch sử và tương lai nhân loại

 (661)

1. Gen là đơn vị thông tin di truyền cơ bản 

2. Mật mã di truyền là phổ quát

3. Các gen ảnh hưởng đến hình hài, chức năng hoạt động và số phận, nhưng những ảnh hưởng này thường không xảy ra trong tỷ lệ 1:1 (Nhiều gen, môi trường và sự tình cờ)

4. Các biến dị gen góp phần tạo nên những biến dị về đặc điểm, hình thái và hành vi.

5. Khi chúng ta tuyên bố tìm thấy "những gen" tạo ra những đặc điểm hay chức năng nhất định ở người, đó là kết quả của việc xác định đặc điểm ấy một cách bó hẹp. 

6. Thật vô nghĩa lý khi nói về "nhân tố tự nhiên" hay "sinh dưỡng" trong ý nghĩa tuyệt đối hay trừu tượng.

(gen và môi trường = tự nhiên và sinh dưỡng)

7. Mỗi thế hệ người sẽ sản xuất những biến dị và đột biến; đó là một phần không thể tách rời bản chất sinh học của chúng ta. (Bình thường là phản đề của tiến hóa)

8. Nhiều bệnh tật ở người - bao gồm vài căn bệnh trước kia chừng liên quan tới chế độ ăn uống, sự phơi nhiễm độc hại, môi trường, và yếu tố may rủi - thật ra chịu tác động mạnh mẽ hoặc có nguyên nhân từ gen. (hầu hết là đa gen, khó kế thừa)

9. Mỗi "bệnh" di truyền là sự bất tương hợp giữa hệ gen của cơ thể và môi trường sống của nó.

10. Trong những trường hợp ngoại lệ, sự bất tương hợp về di truyền có thể sâu sắc đến nỗi chỉ những biện pháp bất thường, như chọn lọc di truyền, hay những can thiệp di truyền có định hướng, là chính đáng.

11. Không có gì trong các gen hay hệ gen khiến chúng tự nhiên kháng cự lại sự thao túng về mặt hóa chất và sinh học. (không giới hạn biến đổi trạng thái)

12. Bộ ba lý do cân nhắc - sự thống khổ cùng cực, những kiểu gen có độ thâm nhập cao, và những can thiệp chính đáng - cho đến nay đã ước thúc những nỗ lực can thiệp vào vận mệnh của chúng ta.

13. Lịch sử lặp lại chính nó, phần nào vì hệ gen cũng lặp lại chính nó. Và hệ gen lặp lại chính nó, phần nào vì lịch sử lặp lại chính nó. (chọn lọc tự nhiên là 1 quá trình phi ngẫu nhiên)

(Lược ghi Những bài học khoa học, triết học, đạo đức của hệ gen tương lai. Siddhartha Mukherjee)

"Long time no see"

1.

Hình dung rằng một nhóm bạn (học) cũ đã gần chục năm không gặp nhau, sẽ trao đổi với nhau theo cách như thế này chăng:

- Hãy kể về việc chúng ta đã có những thay đổi gì trưởng thành hơn, sâu sắc, giàu có hơn những cảm xúc, trải nghiệm, kiến thức, đạo đức, niềm tin...?

- Bạn đã làm được điều gì/việc gì đáng tự hào, có giá trị cho bạn, cho cộng đồng, xã hội? Hãy chia sẻ truyền cảm hứng cho tôi nhé.

- Bạn đang ra sao? Mình gặp nhau sẽ có thể thảo luận, trao đổi diễn ngôn gì có ích cho nhau?

- Tất nhiên, chúng ta sẽ ôn lại những ngày xưa tươi đẹp. Nhưng những nhân duyên đem chúng ta gặp nhau trong đời ấy - chúng còn giữ được vai trò gì trong cuộc sống của bạn nữa không? Bạn còn trân quý chúng, trau dồi và làm giàu có hành trang cho mình nữa không? Hay, con đường bạn đã đi còn đi nữa không vậy?

2.

Trong một chiều hướng khác, mọi người sở hữu quá khứ chung - mối quan hệ/ràng buộc này (một vài người sẽ từ bỏ nó, đơn giản rành rọt, hoặc lừng khừng, mập mờ với chiến thuật làm cho chán và để được lãng quên - mà với hi vọng sẽ không gây đay đớn không cần thiết - dù cách họ lựa chọn thực ra là gây phiền lòng nhất).

- Mình từng chứng kiến 1 đoạn đời nhau (ít nhất, trong 1 chiều hướng của lựa chọn hành động). Mình, chúng mình gán giá trị cho quãng ngày đó.

- Giờ đây gặp nhau, cây chuyện lầm rầm, lao xao về "những ngày này", về con cái, chuyện học, chuyện tương lai, tính cách của chúng - mình quên đi mình đã từng mong muốn gì - cho chính mình. Mình đang cảm nghiệm hiện sinh này (còn thao thiết không?) và bấm móng vuốt vào hiện hữu ra sao?

- Ồ, tất nhiên, con cái là phóng chiếu những ước muốn, kế hoạch, là phần đời kéo dài của chúng ta. Nên chi chúng ta nói về con cái chúng ta.

3.

"Bạn có vấn đề gì không? Chia sẻ với mình được thì hãy nói ra nhé. Phần mình, mình có một đống vấn đề đây. Và ước gì, sau 1 loạt nghi thức, thao tác bằng hữu, mình có thể kể 1 chút với bạn cho vơi đi gánh nặng nhân sinh này."

4.

(Lời kết của Ngợi ca sự thất bại - Bốn bài học về sự khiêm hạ, Costica Bradtian, Hải Ngọc dịch)

- "Ở khía cạnh riêng tư nhất, chúng ta là những gì chúng ta tự kể về mình". (Sự thống nhất một cuộc đời)

- Chúng (những câu chuyện) là những gì gắn kết đời sống lại và làm cho nó trở thành đời sống của chúng ta. Không có chúng, chúng ta sẽ chỉ là những biến cố vô nghĩa trong thế giới sự sống của hành tinh này.

5.

"Kể chuyện là một hoạt động cơ bản của loài người, y như ăn vậy." (Richard Kearney). "Hơn nữa, trong thực tế, nếu thức ăn giúp chúng ta sống thì các câu chuyện giúp cho đời sống của chúng ta trở nên đáng sống.". Hoặc không đáng sống.

Hai anh em

 

1.

Tôi sẽ bắt đầu viết_bên_cạnh những bức kí họa của mình. Như vậy có lẽ kí ức sẽ giàu có hay ho thêm. 

"In a sense, urban sketching can be more about the experience than the the result." (The Art of Urban Sketching)

2.

Hồi hè lớp 7 thì anh Gấu bắt đầu đi xe đạp loanh quanh khám phá thành phố của mình. Buổi chiều tối, thỉnh thoảng hai anh em sẽ chở nhau đi học karate ở câu lạc bộ. Beo lúc ấy là hè lớp 2, bé tí tẹo. Câu lạc bộ nằm trong vườn cây xanh khu nhà ở, rợp bóng cây nhưng vẫn nóng hầm hập vì đang giữa mùa hè. Lúc học xong là tầm 7 giờ tối, đường hãy còn đông nhưng bớt tắc. Bóng đèn đường vàng mờ mờ, tiếng xe cộ rầm rì, lẫn tiếng ve kêu ầm ĩ trên khắp vòm cây. Hai bóng áo võ phục màu trắng chở nhau trên chiếc xe đạp hơi quá khổ so với vóc dáng học sinh của cả hai, len lỏi giữa dòng người và phương tiện. Đoàn xe chững lại chờ đèn đỏ, cậu anh nghiêng xe chống chân lấy thăng bằng và ngoái lại nói gì đó với em mình. Từ phía sau tôi chợt thấy khung cảnh như đang ngưng đọng giống một cảnh phim được tạm dừng lại, ở đó có hầu hết những điều quan trọng nhất với mình: tình cảm gia đình, lòng hoài cảm trìu mến nhìn lũ trẻ chập chững lớn dần lên, vẻ ngây thơ đang ngó nghiêng cuộc sống đô thành bên ngoài chu trình an toàn quen thuộc hàng ngày. Buổi chập tối oi nồng, hăng hăng mùi xe cộ, mùi lá cây, quyện tiếng râm ran ầm ì của đường phố trong ánh sáng vàng vọt rải đều đều thi thoảng lại gặp vùng bóng cây sậm tối. Ở giữa tất cả mảng màu ấy là dáng vẻ hai bóng lưng áo trắng học trò nghiêng nghiêng nao nao...

Tôi ghi vội lại khoảnh khắc ấy. Nhưng không đủ, tôi muốn vẽ lại TẤT CẢ những gì quan trọng nhất mình đã cảm thấy vào buổi chiều hôm đó. Đến tận bây giờ, dù đã nhiều năm qua đi, mỗi lần nhìn bức kí họa, tôi lại cảm thấy như mình đang ở hôm đó, khung cảnh đó với tâm tình y hệt. Bây giờ viết thêm được một chút, thấy vui thêm một chút

3.

Drawing something forces you to look at it, really look at it. (The Art of Urban Sketching)

Ngôi nhà – Nơi trú ngụ của trái tim

 

Ngôi nhà – Nơi trú ngụ của trái tim

Tâm lý học nhà ở và nội thất

Tomoda Hiromichi

 

12. Nội dung và chất lượng của cuộc giao tiếp sẽ khác nhau tùy thuộc vào khoảng cách khi hai người đứng hay ngồi đối diện trò chuyện với nhau. (The hidden dimension, Edward T.Hall)…Đối với khu dân cư, khoảng cách giữa nhà với nhà, giữa nhà với lối đi có liên quan sâu sắc đến vấn đề riêng tư cá nhân.

22. “nhà bạn chơi thân với nhà nào?” “ba ngôi nhà phía trước mặt và hai ngôi nhà ở hai bên” nếu lấy đường đi làm trục chính: họ sẽ gặp nhau ở ngoài đường, trước cửa nhà, khi quét dọn thềm nhà, khi rửa xe ở sân nhà…và tần suất gặp được cho là khá cao.

28. Ranh giới lãnh thổ của động vật: Nhà - Khu vực tấn công (không để kẻ thù xâm chiếm) – Khu vực phòng vệ (không để kẻ thù lấy thức ăn) - Khu vực cảnh báo. (Lãnh thổ của động vật luôn ở dạng hình tròn và có diện tích rộng: lấy thức ăn và chống xâm nhập)

29. (Nhận thức về không gian và thói quen) Lãnh thổ chính là ranh giới mà ở trong đó dựa vào việc mọi thứ đã trở nên quen thuộc đến nỗi bạn có thể làm bất cứ điều gì mà không cần suy nghĩ hay phải tập trung chú ý.

35. Cảm giác an tâm – cảm nhận của cư dân về phạm vi lãnh thổ: sử dụng sân chơi, mở cửa…(trong khu nhà – sân chơi giữa các tòa nhà – phòng cầu thang)

40. Thiết kế sân chơi (khoảng vườn nhỏ) để làm nơi đứng trò chuyện của các bà nội trợ và nơi vui chơi của các con – giúp không gian vui chơi gắn bó với khu nhà, trở thành động lực thúc đẩy hoạt động ngoài trời.

43. Trong tòa nhà chung cư, các căn hộ thường có thiết kế xếp chồng lên nhau, cách xa mặt đất dẫn đến việc phạm vi lãnh thổ của những căn nhà đó mất đi tính tự nhiên. Nếu có những phương án thiết kế hợp lí để tăng tính tự nhiên, gần gũi với thiên nhiên thì giá trị tòa nhà sẽ được nâng lên.

62. (Cách sắp xếp hình quả trứng và rào chắn của con người)

- Rào chắn của con người hơi khác so với rào chắn đồng tâm của Utraman bởi nó phụ thuộc vào hướng đến. (rào chắn bao bọc con người ở phía trước rộng rãi, hai bên chật chội còn phía sau thì rộng hơn một chút).

78. (Khoảng cách trò chuyện và bộ bàn ghế liên quan đến tâm lý hành vi của các kiểu giao tiếp): Sofa là kiểu giao tiếp dựa lưng và ngồi cách nhau 1,5m. Bàn Kotastu ngồi cách 90cm và không tựa lưng – cho phép tự do thay đổi khoảng cách bằng cách đẩy ghế lùa ra sau.

81. (Việc bố trí sofa sao cho các thành viên trong gia đình có thể quây quần bên nhau thì kiểu chữ L phù hợp và thuận tiện hơn khi ngồi xem Tivi – thay vì phải nhìn nhau trò chuyện thì họ thích được ngồi xem TV cùng nhau ở phòng khách hơn.)

- Vị trí ngồi của các thành viên trong gia đình: bố ngồi, mẹ nằm dài và con ngồi dựa trên sàn.

84. (Khoảng cách với ánh nhìn và mối quan hệ giữa con người với con người)

- Giai đoạn 1: ngồi nhìn ra 1 phía bên chiếc bàn bán nguyệt – có thể xa, có thể gần.

- Giai đoạn 2: Chiếc ghế xích lại gần nhau

- Nếu 2 người có thể ngồi đối diện nhau và nói chuyện thật lâu với khoảng cách đó thì mối quan hệ đã bước vào giai đoạn ổn định.

- Không gian sang trọng được giàn dựng kĩ lưỡng (chuẩn bị kết hôn)

93. Một ngôi nhà vừa cần bảo vệ sự riêng tư của những thành viên vừa là nơi để giao tiếp, trò chuyện.

93. Về sự trưởng thành của con cái:

- Cảm giác về riêng tư cá nhân và giao tiếp giữa đứa trẻ 3 tuổi và 15 tuổi là khác nhau.

114. Phòng gác mái với lối vào từ hiên nhà: độc lập quá mức và nhiều bất tiện nhưng mang lại nhiều ý nghĩa khác nhau – sức hấp dẫn của phòng gác mái tách rời cuộc sống sinh hoạt thường ngày. “so với việc chơi ở phòng khách thì ở trên này có gì đó khác khác ấy” (chồng ngủ, con chơi game trên gác mái – bày bừa rồi chơi một mình hẳn là một chỗ thú vị)

118. (Không gian yêu thích và những cảm nhận):

- Phòng khách rộng, sáng và phòng riêng

124. Mỗi không gian trong nhà đều có những mặt tốt và mặt xấu đối lập nhau nên quan trọng là người dùng cần phải biết điều chỉnh cho phù hợp.

125. Ấn tượng tổng thể về không gian bên trong ngôi nhà là sự rộng rãi. Bắt mắt. Tạo cảm giác mở và thú vị. Cảm giác thư thái. Mới mẻ. Hay.

127. Tính độc lập và cảm nhận sự yên bình.

128. “Cảm giác như đang ở trong ngôi nhà riêng vậy.”

137. Địa vị của từng thành viên trong gia đình

140. Sự kết hợp của nhiều kiểu không khí: gắn với các sự kiện quan trọng trong đời người.

142. Các phòng tương ứng với chức năng của nó nên các thành viên trong gia đình hàng ngày cứ lặp đi lặp lại những hành động giống nhau trong những không gian được định sẵn, như thể những sinh vật không có trái tim và suy nghĩ.

- Diễn biến tâm lý con người thường không ổn định. Nếu mọi hành động giống nhau theo từng vị trí thì bạn sẽ ngạt thở. Hôm nay tâm trạng tốt nên tôi sẽ đọc báo trong căn phòng đầy nắng. Hôm nay tâm trạng tôi không được tốt nên muốn được ở một mình trong căn phòng trên gác mái tối và hẹp.

- Nghĩ đến những không gian phù hợp với nhiều loại tâm trạng cũng là một yếu tố quan trọng cần thiết trong việc thiết kế và xây dựng ngôi nhà.

170 (Ký ức về những ngôi nhà cổ):

- Nhà bếp: bởi nó ở giữa trung tâm ngôi nhà, giữa khu vườn, là nơi để đám trẻ con nô đùa.

- Okunoma – không gian trang trọng được sử dụng cho các dịp lễ tết nên có những kỷ niệm vui và cả những ký ức buồn. .

- Nơi cả gia đình quây quần bên bữa cơm gợi lại nhiều kỷ niệm vui.

171. (Tầng 2, cầu thang, phòng gác mái): không gian ấn tượng nhất trong ngôi nhà là những không gian riêng tư hoặc phòng ngủ - nơi mang lại cảm giác bình yên.

186. Hành lang ngoài thể hiện mối quan hệ mật thiết với khu vườn.

186. Việc mất đi tính tôn nghiêm của hiên nhà và phòng khách.

191. (Những vấn đề của nhà ở hiện đại)

- Cấu trúc không gian không rõ ràng: từ cửa đi trực tiếp vào các phòng – mất đi ý nghĩa của hành lang giữa – cuộc sống sinh hoạt vẫn thường diễn ra ở đây – các kiểu nhà truyền thống có riêng cho mình một không gian ấn tượng nhưng nhà hiện đại thì không.

- Đánh mất không gian quây quần tình cảm: (thư phòng, nơi tiếp khách, sảnh sau lối vào). Nhà ở theo phong cách hiện đại không có một không gian biểu tượng và mất đi những không gian quan trọng để thể hiện những cảm xúc nghiêm trang hay buồn bã như vốn có.

- Sự tương tác giữa các thành viên trong gia đình dần mờ nhạt: khung cảnh mâm cơm truyền thống bên bàn nhỏ - không khí đầm ấm và sự kết nối cả gia đình. Phòng sinh hoạt chung hiện đại quá rộng làm khoảng cách các thành viên ngày một lớn.

- Nỗi cô đơn được tạo ra bởi những căn phòng riêng:

219. (30-40 tuổi, sự xa xỉ bảo thủ):

- Ngôi nhà mong ước của những người trong độ tuổi 30-40 tuổi thường một là kiểu hiện đại, hai là thuần túy kiểu Nhật. Ngôi nhà mơ ước của những bà mẹ tuổi trung niên thường xa hoa hơn cả các bạn sinh viên. Đồng thời khẳng định sự bảo thủ của họ bởi họ luôn khẳng định chỉ là những ngôi nhà đã từng được nói đến hoặc từng có trong quá khứ.

Tiêu chuẩn về không gian giữa người vợ và người chồng ở độ tuổi này có nhiều sự khác biệt:

- Người chồng thường chú tâm đến sự sang trọng của ngôi nhà và những gì nên giới thiệu khi có khách đến nhà: “Hiên nhà rộng, có thư phòng, có cá tính, đồ sộ, sàn nhà có thể linh hoạt thay đổi”

- Trong khi đó người vợ lại luôn quan tâm đến chức năng của từng không gian trong các công việc nhà: “Thiết kế mang tính hiệu năng; nhiều tủ để đồ; sàn nhà bằng gỗ; hệ thống bếp của Đức”. Đồng thời ở họ có những niềm ao ước về ngôi nhà y như một không gian để họ trưng bày và triển lãm.

229. (Ảnh hưởng của truyền thông thị giác): ngôi nhà có những giấc mơ là những ngôi nhà mà họ muốn sống. “Câu chuyện” ảnh hưởng đến việc “muốn sống” trong những ngôi nhà có ảnh hưởng như vậy (những câu chuyện họ từng đọc, bộ phim từng xem)

242. (Ngôi nhà muốn sống bên ngoài). Kiểu hiện đại: “thường gặp, hiện đại, không gian mở bên trong”

245. (Ngôi nhà muốn sống bên trong). Vẻ đẹp tự nhiên và có công năng:

- Có ước mơ, hiện đại, phóng khoáng

259. Đó là ngôi nhà nơi chất chứa toàn bộ những ký ức và ước mơ của ông F, vợ ông và cả nhà thiết kế. Ngôi nhà là nơi sinh sống của nhiều người mà trong đó mỗi người lại có những ý niệm khác nhau về một ngôi nhà. Không có giá trị tuyệt đối cho một không gian và thước đo giá trị đó không ai khác là những người ngắm nhìn không gian đó.